برای جهت یابی از روشها و وسایل متفاوتی می توان سود جست. که در زیر بعضی از روشها معرفی می گردد. توصیه میکنم اولا این روشها را تست نمائید و در ثانی هر از چند گاهی آنها را تمرین کنید تا فراموش نکنید(فراموشی می تواند در شرایط سخت حسرت به بار آورد)

جهت یابی در روز

1 – بوسیله حرکت ظاهری خورشید :
       با توجه به حرکت وضعی زمین به دور خود، در نیم کره شمالی (ایران در نیم کره شمالی زمین قرار دارد) هنگام صبح خورشید از مشرق طلوع کرده و به هنگام ظهر در وسط آسمان کمی متمایل به جنوب میباشد.(یعنی اگر به هنگام ظهر شرعی رو به خورشید بایستیم بطرف جنوب یستاده ایم) و سپس عصر هنگام در مغرب غروب میکند. بنابراین اگر هنگام طلوع خورشید هر دودست خود را باز نموده و بصورت صلیب بایستیم و دست راست خود را بطرف خورشید بگیرم و خورشید را پوشش دهیم روی ما به طرف شمال ، پشت سر جنوب ، سمت راست ما مشرق و سمت چپ ما مغرب را به ما نشان میدهد.     

1/2– بوسیله خورشید و سایه اجسام (به هنگام ظهر شرعی ):
یک قطعه چوب نسبتا صاف را بطور عمود در زمین فرو کنید، سایه سر چوب را علامتگذاری کنید ، پس از 15 الی 20 دقیقه دوباره محل جدید سایه را علامت بزنید.حال بوسیله خطی این دونقطه را به هم وصل نموده و امتداد دهید.در این حالت جهت حرکت سایه از غرب به شرق است و مثلثی روی زمین درست می شود سپس نیمساز مثلث را رسم کنید و انتهای نیمساز جهت شمال را مشخص میکند.

2/2– بوسیله خورشید و سایه اجسام (به هنگام ظهر شرعی ) :
یک قطعه چوب نسبتا صاف را بطور عمود در زمین فرو کنید، سایه سر چوب را علامتگذاری کنید ، پس از 15 الی 20 دقیقه دوباره محل جدید سایه را علامت بزنید. حال دونقطه بر روی زمین داریم ، پای چپ خود را روی سایه اول و پای راست را روی سایه دوم قرار دهید بطوریکه شاخص پشت سر شما قرار گیرد ، حال روی شما به طرف شمال ، پشت سر جنوب ، سمت راست مشرق و سمت چپ مغرب را به ما نشان میدهد.


جهت یابی به کمک سایه

چوبی را به طور عمودی در زمین فرو کنید و انتهای سایه چوب را علامت گذاری کنید. پس از چند دقیقه راس سایه دوم را نیز نشانه گذاری کنید. اگر از نقطه اول به نقطه دوم خطی بکشید و امتداد دهید به سمت شرق می‌‌رود. رو به خورشید جنوب است.

باید توجه کرد که این روشها کاملا دقیق نیستند و صرفا جهت تقریبی‌ را به ما نشان می دهند.جهت های گفته شده در نیم کرهٔ شمالیست و در نیم کرهٔ جنوبی‌ برعکس است

جهات جغرافیایی    

    در طبیعت چهار جهت اصلی(Cardinal Points) وجود دارد (شمالNorth ، جنوب South ،مشرق East ، مغرب West )که با پیدا کردن یکی از آنها به آسانی میتوان سه جهت دیگر را مشخص نمود ، به این ترتیب که اگر روبه شمال بایستیم پشت سر ما جنوب ، سمت چپ مغرب و سمت راستمان مشرق خواهد بود.

علاوه بر جهات اصلی ، برای تعیین دقیقتر امتدادها ،جهات فرعی (Subcardinal Points) نیز بکار میرود که عبارتند از (شمال شرقی northeast ،جنوب شرقی southeast ، جنوب غربی southwest ، شمال غربی northwest ) 

تفاوت جهت و سمت 

جهت امتدادی است ثابت در طبیعت که موقعیت آن در اثر وضعیت ناظر تغییر نمی کند،مانند جهت شمال،جنوب و...

سمت امتدادی است که نسبت به ناظر ثابت اما نسبت به سمت تغییر میکند

تفاوت بین سمت و جهت:جهت ها همیشه ثابت هستند ولی سمت تغییر میکند

جهات ثابت و مطلق هستند و سمت ها نسبی می باشند . مثلا وقتی میگویئم  جهت مقابل ما شمال است کاملا موضوع ثابت بوده و لا یتغیر است و جهت شمال برای همه به یک سو بوده و شمال است. یعنی ما در مقابل خود قطب شمال کره زمین را داریم. ولی وقتی میگوییم سمت راست من شمال است، ممکن است با سمت راست شما تفاوت داشته باشد اگر که وی روبروی شما قرار داشته باشد و سمت راست وی جنوب خواهد بود 

     قصد دارم مجموعه ای از مطالب آموزشی در ارتباط با جهت یابی را برایتان در وبلاگ بگذارم. جهت یابی امر بسیار مهمی برای هر طبیعت گرد و کوهنورد و هر کسی است که بدلیلی ممکن است از محل زندگی خود دور شود. 

بسیاری از افراد هیچگاه درک نمی کنند که داشتن اطلاعات پایه ای جهت یابی چقدر با اهمیت است. این گروه معمولا این وظیفه مهم را به عهده دیگران قرار می دهند یا خود را به دانش سایرین متکی می کنند. منتهی ممکن است در زمانی و مکانی نیازمند دانستن مسیر خود گردند که احتمالا بسیار دیر است و ممکن است به قیمت جانشان تمام شود در اینگونه موارد  وضعیت بسیار تاسف بار خواهد بود

پس توصیه میکنم هیچگاه نگویید حالا برای یادگیری وقت هست و یا اینکه دیگران هستند که این تکنیکها را بلدند و لذا نیازی به آموزش ندارم. پس بدانید که فردا دیر است.

گروه دیگری نیز هستند که بدون داشتن اطلاعات پایه ای به یک ابزار متکی می گردند. در این زمان ممکن است شما با مختصر اموزشی از GPS موبایل خود و یا حداکثر از یک دستگاه GPS استفاده کنید ولی اطلاعات کافی از جهت یابی نداشته باشید. ریسک بزرگ اینکار این است که به هر دلیل پیش بینی نشده ای ممکن است دستگاه شما غیر قابل استفاده گردد. اتمام باطری و شارژ دستگاه، گم شدن باطری های یدک، از دست رفتن شبکه ماهواره GPS، سقوط دستگاه به دره و رودخانه و...، خراب شدن دستگاه و هر دلیل پیش بینی نشده ای میتواند عواقب جبران ناپذیری برای یک کوهنورد و یا طبیعت گرد داشته باشد. این مطلبی است که همواره به نظامیان در دوره های بدوی جهت یابی و نقشه خوانی آموزش داده می شود که متکی به یک ابزار خاص نگردند

پس به آموزش برخی مطالب پایه ای در ارتباط با جهت یابی و نقشه خوانی اهمیت بدهید و با صرف کمی وقت و تمرین در شرایط مطمئن خود را ماهر کنید و در مواقع اضطرار جان خود و سایرین را نجات دهید.

قصد دارم به مرور مطالبی درج کنم. اینکار برای خودم تمرین و بازخوانی خواهد بود که هیچگاه مطالب را فراموش نکرده و در شرایط بحرانی تاسف نخورم